غزل شماره ۲۴۵ حافظ: الا ای طوطی گویای اسرار

معنا و تفسیر غزل الحافظ شماره ۲۴۵

آیه اول

الا، طوطی که راز می گوید
شکر را از منقار خالی نکنید

هان ای طوطی که راز می گویی و فاش می کنی، منقارت را خالی از شکر نگه داری. طوطی عاشق قند خوردن است، اما معنی حافظ این است، قلم من، دست از گفتن شیرین نبر.

✦✦✦✦

بیت دوم

سرت سبز و دلت شاد تا ابد
در «خط یار» نقش خوبی بازی کردید.

سرت همیشه سبز و دلت شاد که رنگ سبز خط آراد یار را نشان دادی.

✦✦✦✦

آیه سه

شما صریح با مخالفان خود صحبت کرده اید
پرده راز خدا را برمی دارم

چیزی غیر قابل درک و پنهان گفتم. به خاطر خدا این سخنان پوشیده را آشکار کنید.

✦✦✦✦

آیه چهار

مال ما زن غرب کوچک است
ما گرفتار خوابیم ای بخت بیدار

ای بیدار، قطرات شراب آبی و گلاب ناب بر ما بپاش که خواب آلودیم.

✦✦✦✦

آیه پنج

جومیت چگونه به این آهنگ رسید؟
که مست و هوشیار با هم می رقصند

این چه آهنگی بود که خواننده روی صفحه موسیقی یا مخفیانه پخش کرد که همه چه مست و چه هوشیار با هم شروع به رقصیدن کردند.

✦✦✦✦

آیه شش

از آن تریاک که پیاله‌دار دور می‌اندازد
حریفان نه سر بودند و نه دست

به دلیل حشیش که ساقی با شراب مخلوط می کرد، شراب خواران از شدت مستی سر و دست خود را از دست می دادند.

✦✦✦✦

بیت هفتم

اسکندر او را نبخشید
این را نمی توان با زور انجام داد

آنها به اسکندر جان نمی دهند. رسیدن به موفقیت با ثروت و قدرت امکان پذیر نیست. اسکندر پادشاهی بود که همراه خضر به جستجوی آب حیات رفت، اما آن را نیافت.

✦✦✦✦

آیه هشتم

بیا و حال مردمی را که در رنج هستند بشنو
در چند کلمه و معانی بسیار

ای دوست نزدیکتر شو و به سخنان صوفیان به طور مختصر و هدفمند گوش کن.
از این بیت به بعد مشخص می شود که مخاطب حافظ شاه منصور برادرزاده شاه شجاع و برادر شاه یحیی است.

✦✦✦✦

آیه نهم

بت چینی دشمن دین و دل است
خدایا قلب و دین من را حفظ کن

آن معشوق زیبا، دشمن دین و دل ماست، خدایا دل و دین ما را از طمع او حفظ کن تا دل و دین ما را نگیرد.

✦✦✦✦

آیه ده

اسرار شکرت را به من نگو
دکوراسیون دیوار مدرن جان ماگو

اسرار خودانگیختگی ناشی از مشروبات الکلی را با کسانی که دلشان پر از غفلت است در میان نگذارید، یعنی شرح زندگی را با عکس روی دیوار نگویید، زیرا آنها این راز را درک نمی کنند.

✦✦✦✦

آیه یازده

برای حکومت منصور شاهی
علم حافظ نظم اشعار شد

حافظ در زمان شاه منصور با سرودن شعر به شهرت رسید.
همانطور که اشاره کردیم شاه منصور حاکم شیراز و ممدوح حافظ بود و پایان عمر حافظ مصادف با آغاز حکومت شاه منصور بود.

✦✦✦✦

آیه دوازده

خداوند جایگزین بندگان می شود
خداوند او را از آسیب حفظ کند

ممدوح نسبت به بندگانش سخاوتمند بود، خداوند با آن رحمت او را از بلاها حفظ کند.

منبع: شرح الجلالی بر حافظ با شرح و تلخیص.