غزل شماره ۲۱۸ حافظ: در ازل هر کو به فیض دولت ارزانی بود

معنا و تفسیر غزل الحافظ شماره ۲۱۸

آیه اول

در گذشته به لطف دولت همه آزاد بودند
جم مراد همراه همیشگی او بود

هر که شایستگی و توانایی دارد که حکومت و نعمت حکومت را از روز ازل و به برکت لطف ازلی تا روز جاودان تحویل دهد، آرزوهایش چون جام شراب با او خواهد بود.

✦✦✦✦

بیت دوم

و در زمانی که خواستم توبه کردم
گفتم این بار حسرت است

چون قصد توبه از شرب خمر را داشتم، دانستم که اگر درخت توبه ثمر دهد جز پشیمانی ندارد.

✦✦✦✦

آیه سه

من برای خودم یک فرش لاله مانند برای حمام خریدم
او مانند گلی بود که در ردای مسلمان بود

با فرض اینکه سجاده ای به شکل گل نیلوفر آبی بپوشم تا مسلمان جلوه کنم. آیا رنگ شراب قرمز روی لباس نیز نشانه اسلام است؟ این سؤال منفی است، یعنی کسی که لباس زاهدش به مشروب آلوده است مسلمان نیست.

✦✦✦✦

آیه چهار

من نمی توانم بدون چراغ فنجان در خلوت بنشینم
ژان که گوشه دل است لابد سبک بوده است

بدون نور ساغر بادی نمی توانم در خلوت خانه در تاریکی بنشینم، زیرا گوشه خانه صاحبدلان باید روشن و روشن باشد.

✦✦✦✦

آیه پنج

احمق نباش که جام را طلب کنی
رند رمان آب انگور یاقوت بود

تلاش خود را افزایش دهید؛ اگر جام جواهر نشان نبود، نبود. برای افراد باهوش، آب انگور برابر با یک یاقوت است.

✦✦✦✦

آیه شش

حتی اگر نامرتب است، کار را برای ما آسان نکنید
حاکم این کشور گدا ریشک سلطانی بود

اگرچه کار ما بی پایان به نظر می رسد، اما مایه شرمساری است، زیرا در سرزمین عشق، گدایی رشک پادشاهان است.

✦✦✦✦

بیت هفتم

اگر نام خوب می خواهید، با او صحبت کنید
خودبزرگ بینی من دلیلی بر نادانی بود

دل، اگر به آبروی نیکی اهمیت می دهی، با بدخواهان معاشرت نکن.

✦✦✦✦

آیه هشتم

انس و بهار دور هم می‌نشینند و بینشان شعر بحث می‌کنند
از دست دادن جام می یکی از با ارزش ترین زندگی ها بود

در فصل بهار که در جمع دوستان از شعر و ادب زیاد صحبت می شود، اگر یک جام شراب از دست معشوق نگیری، نشان از بد ذوقی و بدخلقی است.

✦✦✦✦

آیه نهم

دی عزیزی گفت حافظ مخفیانه مشروب می خورد
عزیز من شرم این نیست که او آن را پنهان کرده است

دیروز شخص محترمی گفت حافظ در خفا مشروب می خورد عزیزم بهتر نیست عیبش را پنهان کند؟ بیت دوم دو معنی دارد. یکی از آنها: مگر اینکه گناه مرا در شرب خمر پنهان کنی و به دیگران نگویی و معنای دوم: شرب من راز بهتری است.

منبع: شرح الجلالی بر حافظ با شرح و تلخیص.