غزل شماره ۹۷ حافظ: تویی که بر سر خوبان کشوری چون تاج

معنی و تفسیر غزل الحافظ شماره ۹۷

آیه اول

تو تاجی بر سر مردم خوب کشوری
اگر همه عاشقان به تو باج دادند

خطاب به معشوق می گوید: شایسته است که از همه عاشقان دنیا فدیه بگیری که چون تاجی بر سر همه زیبایی های کشور هستی. یعنی شاه سرافراز همه عاشقی و در رأس همه عاشقان جای داری. [سزد = لایق / ستانی = از مصدر ستانیدن به معنی گرفتن]

✦✦✦✦

بیت دوم

چشمان هوشمند شما با خطا و شرم آمیخته می شود
وی از چین، چین، چین و هند تمجید کرد

رؤیاهای تو که در دل مستکبران خشم برانگیخت، در کشورهای ضلالت، حبشه، چین بزرگ و هند، فدیه شکستن مهر تو را به نشانه اطاعت پرداخته است. [خطا (ختا) = نام شهری در ترکستان که مشک‌خیز است و زیبایان آن به حُسن مشهور / حبش = حبشه، کشور سیاهان در خاور افریقا / ماچین = چین بزرگ یا چین اصلی (لغت نامه دهخدا)]

✦✦✦✦

آیه سه

بیاد راوی تو روشنی و حال و هوای روز را عوض می کنی
سواد زلف سیاه تاریکی است

سپیدی تو از آفتاب روشنتر است یعنی از آفتاب روشنتر و سیاهی پوستت از سیاهی شب تیره تر است. [بیاض = سفیدی / عارض رُخ روز = صفحه رُخسارِ خورشید / داج = تاریک]

✦✦✦✦

آیه چهار

دهانت پر از شهد و آب سبز شده است
لب های شیرین شما از گیاه مصری محبوبیت پیدا کرد

ای جنان، دهانت از انگبین، به آب حیاتی که از آن سبزی ها نوشیده شد، حیات و ماندگاری بخشید، یعنی آب حیات از دهان تو کیفیت حیات جاودان را گرفت و لب های شیرین و شیرین تو بازار سبزی مصر را ساخت. شکوفا شد و آن را تیره و کدر کرد، یعنی حتی لب های شما نام گیاه را به خاطر نمی آورد.

✦✦✦✦

آیه پنج

من هرگز از این بیماری بهبود نمی یابم
این درد از تو ای جان، قابل درمان نیست

اگر درد دل من به دست تو التیام نیابد، از این بیماری که مرض عشق است شفا نخواهم یافت. شفای درد من نوشیدن دعای شماست، اگر ممکن باشد شفا می یابم وگرنه به مرگ فراق می میرم.

✦✦✦✦

آیه شش

چرا با دل سخت زندگی من را می شکنی؟
قلب ضعیف به نازکی شیشه است

ای جانم چرا با قلبت مثل سنگ دل ضعیف مرا میشکنی؟ قلبی ظریف و صاف مانند شیشه. دل لطیف و دلسوز حافظ سزاوار شکستن نیست؟

✦✦✦✦

بیت هفتم

لبانت سبز و دهانت آب حیوان
تو مثل سرو بلندی و موهایت مثل عاج است

لبهایت سبز، دهانت شیرین و حیاتبخش مانند آبهای حیات، و قدت سرو، یعنی قد بلند و متعادل مانند برنج، وسطت مانند موهای نازک، و سینه و پهلوهایت. سفید مانند عاج

✦✦✦✦

آیه هشتم

او به دل هوابانی مثل تو افتاد
من فقط ذره ای غبار درون تو بودم

عشق شاهی مثل تو به دل حافظ افتاد ای کاش کمتر غلام درگاهت بود. [کمینه = کم و حقیر / کاج = کاش و کاشکی]

منبع: توضیحات عربستان، انتشارات نجاح.