غزل شماره ۱۹۶ حافظ: آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند
معنا و تفسیر غزل شماره 196 حافظ
آیه اول
کسانی که خاک را شبیه شیمی می کنند
آیا آنها از ما چشم پوشی کردند؟
آنهایی که با کیمیای چشمان خود خاک را به طلا تبدیل می کنند، آیا می توانند حتی به ما نگاه کنند؟ یعنی به چه دردی می خورد که تا غبار وجودم به طلا تبدیل شود به من نگاه کنند؟
✦✦✦✦
بیت دوم
درد من در دکتری است که ادعا می کند
باشد که او مرا از گنجینه های غیب شفا دهد
بهتر است درد خود را از چشم دواجویان پنهان کنم و امیدوارم گنج نهفته خداوند روزی مرا شفا دهد.
✦✦✦✦
آیه سه
او را دوست دارند زیرا نقابش را بر نمی دارد
هر کس داستانی برای تصور دلیل دارد
وقتی یکی از عزیزان برقع را از روی صورتش برنمیدارد، چرا کسی صورت او را تصور اشتباهی میخواند؟ یعنی چه لزومی دارد که مردم برای توصیف چهره یار در آغوش توهم خود بیفتند؟
✦✦✦✦
آیه چهار
چون حسن پایان رندی و زاهد نیست
به کسانی که کارشان را به خاطر مراقبت می سپارند
هنگامی که عاقبت به خیری به شهوت و تقوا پیوند ندارد، بهتر است مردم پاداش و کیفر اعمال خود را به مغفرت و نفع خداوند بسپارند. رندی و زاهدی دو بار مقابل هم. زاهد فردی متدین اما منافق و رند فردی پاک و متواضع است.
✦✦✦✦
آیه پنج
غافل نباش که عشق را در من می یابی
نظر آگاهانه از معامله
از شناخت حق و علم باطنی روی نگردان، یعنی سعی کن سطح معرفت و فهم خود را بالا ببری. زیرا در بازار خرید و فروش عشق، کارشناسان فقط با آشنایان عاشق معامله می کنند و آشنایان برنده معامله می شوند.
✦✦✦✦
آیه شش
در این میان، دسیسه های زیادی در داخل پرده در جریان است
تا پرده بلند شود چه خواهند کرد؟
ولى اكنون در حالى كه پرهيزگارند و در زير پرده عفافند، در روزى كه حجابها آشكار شود، معلوم مى شود كه چه كارى انجام نداده اند. رفع حجاب از ویژگی های قیامت است که اسرار آشکار می شود.
✦✦✦✦
بیت هفتم
سنگ این گفتگو عجیب است
آنهایی که دل دارند باید یک داستان شاد بگویند
اگر سانگ به خاطر گفته های شما ناله و ناله می کند تعجب نکنید، زیرا افراد دلسوز داستان عشق را با احساسات مؤثر تعریف می کنند. یعنی داستان عشقم را آنقدر تعریف می کنم که دل سنگ آب می شود.
✦✦✦✦
آیه هشتم
صد گناه را با حجاب می خورد
بهتر از اطاعتی است که به آن تظاهر می کنند
شراب بنوش که صد گناه پنهان از چشم بیگانگان بهتر از عبادت ریاکارانه و ریاکارانه است.
✦✦✦✦
آیه نهم
پیراهنی که از آن می آید بوی یوسف دارد
می ترسم برادران حسودش او را بکشند
می ترسم برادران حسودش پیراهنی را که بوی یوسف از آن به مشامم می رسد پاره کنند. برادران از حسادت حتی پیراهن یوسف را هم نمی بینند.
✦✦✦✦
آیه ده
تا دسته حضوری به کوی میکده بروید
وقت خود را صرف دعا برای شما کنند
از کنار بار و محله خرابه ها بگذر تا حلقه رندانت بر تو دعا کند.
✦✦✦✦
آیه یازده
در خفا، حسود به من می گوید که ما حرام هستیم
به خاطر خدا این کار را مخفیانه انجام دهید
ای عزیزان مرا به دور از چشم حسودان به سوی خود دعوت کنید که مردم بخشنده و بخشنده شما در راه خدا در نهان کارهای نیک انجام می دهند.
✦✦✦✦
آیه دوازده
دورم حافظ قابل پیوند نیست
پادشاهان نسبت به زمان حال بی تفاوت هستند
ای حافظ، روزگار دوست خوب جاودانه نیست و زودگذر و کوتاه است، مانند دغدغه پادشاهان از گدا. یعنی بهره بردن از این زمان زودگذر
