غزل شماره ۱۱۹ حافظ: دلی که غیب نمای است و جام جم دارد

معنی و تفسیر غزل الحافظ شماره ۱۱۹

آیه اول

قلب نامرئی و شلوغ
چقدر غمگین بود که خاتمی دمش را از دست داد

آن دلی که مانند جواهری رازهای نهفته را فاش می کند، اگر لحظه ای انگشتر پادشاهی را گم کند، اهمیتی نمی دهد و غمگین نمی شود. یعنی قدرت و سیادت او در درون خودش است و به چیزهای بیرونی مثل حلقه وابسته نیست.

✦✦✦✦

بیت دوم

به خط و خال گدایان گنج دل
به شاهوشی که به او احترام می گذارد بده

گنج دلت را به سبزه ها و خال های صورت فقرا نده، بلکه آن را به مردی بزرگ با کمال بدهی تا قدر آن را بداند. یعنی هر آدمی قدر دل را نمی داند و لایق اعتماد نیست.

✦✦✦✦

آیه سه

هر درختی مجبور نیست استرس سقوط را تحمل کند
غلام همت موصل که دست به این اقدام زد

هر درختی نمی تواند بار ظلم و ستم پاییزی را تحمل کند، زیرا من بنده عزم استوار سرو هستم که فقط از جانب اوست.

✦✦✦✦

آیه چهار

فرا رسیدن فصل مثل نرگس مست است
در پای جام از کسی که شش درهم داشت آهی کشید

اکنون وقت آن است که هر که شش درهم ولو سرمایه اندک دارد، در پای جام شراب شراب بریزد و مانند نرگس مستی خرج کند. اکنون زمان شاد بودن است.

✦✦✦✦

آیه پنج

با خیال راحت همین الان برای گل پرداخت کنید
تمام ذهن متهم به صد خطا است

در زمان حال مثل گل باش و از صرف طلا و سرمایه خود برای خرید شراب دریغ نکن که اگر چنین نکنی عقل سالم تو را به صد اشتباه متهم می کند. اگر با پولی که دارید شراب نخرید، نشان می دهید که عقل ندارید.

✦✦✦✦

آیه شش

هیچ کس غیب را نمی داند
کدام محرم در این مقام دل دارد؟

هیچ کس از اسرار عالم غیب خبر ندارد، پس داستان ها و افسانه ها بیهوده گفته نمی شود؟ آنچه مردم درباره عالم غیب توصیف می کنند افسانه ای بیش نیست.

✦✦✦✦

بیت هفتم

من دوست دارم که به مجرد بودن و صد شغل افتخار می کردی
با نسیم صبح بوی تو را می دهم

دل من که ادعای تقوا و جدایی از دنیا و دنیا داشت، حالا با نسیم صبح صد جور با عطر موی تو سروکار دارد یا هوای موی تو. او می خواهد باد صبحگاهی بوی موهایت را ببرد.

✦✦✦✦

آیه هشتم

منظور دلم اینه که وقتی میپرسم دلداریم نمیدی
که ظاهر و سبک نظر کرم را دارد

از او آرزوی قلبی دارم، هیچ دوست مهربانی نیست که عنایت و بخشش دیده باشد.

✦✦✦✦

آیه نهم

چگونه جیب عبای حافظ را می بندی؟
از صمد و قوزش پرسیدیم

از ریاکاری حافظ چه سودی می توان گرفت که خدایی را بخواهیم که همتا ندارد و خودش هم بتی برای پرستش دارد؟